«Oλυμπιακός λαός» σημαινει..παντου ειναι Πειραιας

05/12/2013

 

Πού στηρίζεται και πώς ερμηνεύεται η μεγάλη δημοτικότητα της ομάδας του Πειραιά

Εχουν περάσει ογδοντα οκτω χρόνια από τότε όπου ιδρύθηκε ο Ολυμπιακός (10/03/1925) και στην πορεία του κατάφερε να γίνει η πιο δημοφιλής ομάδα σε όλη την Ελλάδα, αν και συνδέθηκε με την πόλη του Πειραιά. Είναι το αθλητικό σωματείο που έχει μια ιδιομορφία σε σχέση με τις άλλες ομάδες: έχει τους περισσότερους, τους πιο πιστούς και τους πιο φανατικούς οπαδούς στην Ελλάδα. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί μιλούν για τον «ολυμπιακό λαό» ως φαινόμενο. Ο ιστορικός κ. Βάσιας Τσοκόπουλος δίνει μια εξήγηση του φαινομένου της μεγάλης δημοτικότητας της ομάδας του Πειραιά, στηριζόμενος στην ιστορική έρευνα, στις ιδιαιτερότητες δηλαδή του Ολυμπιακού από τη δημιουργία του, στη σύνδεση που έχει με την πόλη στην οποία δημιουργήθηκε και στη σχέση του Πειραιά με την Αθήνα.

«Ενώ ο Πειραιάς υπήρξε η πόλη - πρότυπο όλης της Ελλάδας και της Ανατολής, έχοντας δημιουργήσει μια ειδική τοπική συνείδηση υπερηφάνειας και τιμής, κατά τον Μεσοπόλεμο παρατηρείται μια μεγάλη αλλαγή, με αποτέλεσμα την παρακμή του, τη μετατροπή του σε πόλη τρίτης κατηγορίας. Η μεγαλοαστική τάξη, που αναπτύχθηκε από τη συσσώρευση πλούτου και την ανάπτυξη του Πειραιά και ως το τέλος του 19ου αιώνα είχε συμφέροντα τοπικά, στην τοπική κοινωνία, στρέφεται από τις αρχές του 20ού αιώνα προς την Αθήνα. Γίνεται πια τμήμα της εθνικής αστικής τάξης, άρα του εθνικού συστήματος εξουσίας (και η εξουσία είχε την έδρα της στην Αθήνα, όχι στον Πειραιά)».
 
Ενδεικτικά ο κ. Τσοκόπουλος αναφέρει ένα παράδειγμα της αλλαγής νοοτροπίας στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα: όταν το 1880 ένας επιφανής Πειραιώτης, ο Μουτσόπουλος, θέλησε να βάλει υποψηφιότητα για βουλευτής Αττικής, ξεσηκώθηκε όλος ο Πειραιάς (εφημερίδες, λόγιοι κ.ά.) εναντίον του με το επιχείρημα ότι δεν μπορεί να ασχολείται με πράγματα που είναι παρασιτικά όπως είναι η πολιτική (ασχολούνται οι Αθηναίοι με αυτήν). Επίσης, κυρίως μεγαλοαστοί Πειραιώτες αρχίζουν μαζικά να μετακομίζουν προς Αθήνα, όπου γίνεται μόνιμη κατοικία τους, ενώ διανοούμενοι και λογοτέχνες εγκαταλείπουν την πόλη για την πρωτεύουσα. Μένει ο Πειραιάς ένα πεδίο οικονομικής δραστηριότητας, εξακολουθεί να ανθεί οικονομικά, αλλά όχι κοινωνικά, καθώς όλο το «κοινωνικό κεφάλαιο» φεύγει.
«Αυτή η αλλαγή γίνεται ξαφνικά και απότομα, οπότε προκαλείται τεράστιο ψυχολογικό πρόβλημα στον Πειραιώτη που βλέπει την πόλη του πνιγμένη μέσα στην κακοδιαχείριση, στην ανεργία, στα ναρκωτικά, στην εγκληματικότητα, στην παρακμή. Ετσι δημιουργείται ψυχολογική πύκνωση και μια διάθεση για επιθετική αντιμετώπιση της πραγματικότητας αυτής με αντιαθηναϊκή βάση και στο φαντασιακό επίπεδο με το όραμα να ξαναγίνει ο Πειραιάς η πόλη - πρότυπο της Ευρώπης. Εκεί ήρθε ο Ολυμπιακός να επιδράσει στο συμβολικό. Η σχέση αντιπαλότητας της Αθήνας με τον Πειραιά ενισχύεται. Από την πρώτη στιγμή οι παίκτες παίζουν με πάθος απίστευτο για τη νίκη, οι οπαδοί μετέχουν το ίδιο παθιασμένα. Αν σκεφτεί κανείς ότι οι πρώτοι παίκτες (Ανδριανόπουλος κ.ά.), η πρώτη φουρνιά των Ολυμπιακών ήταν άνθρωποι προερχόμενοι από τα μεσαία στρώματα, από τα μικροαστικά στρώματα της πόλης, που ήταν από τα πιο τραυματισμένα, εξηγεί σε μεγάλο βαθμό αυτή τη δυναμική, που βγαίνει και αργότερα». Η δυναμική που ανέπτυξε ο Ολυμπιακός στους Πειραιώτες φαίνεται και από το γεγονός ότι κατά τον Μεσοπόλεμο ο Ολυμπιακός έγινε θεσμός, ο οργανωτής της πειραϊκής κοινωνίας, η μόνη φερέγγυα αρχή. «Ολοι οι κοινωνικοί φορείς της πόλης (λογοτεχνικά και φιλανθρωπικά σωματεία, ορφανοτροφεία, κόμματα, πολιτικές νεολαίες κομμάτων) προστρέχουν στον Ολυμπιακό για να τους ενισχύσει οικονομικά, να τους δώσει αίθουσες για εκδηλώσεις. Αυτά που γίνονται προς ένα υπουργείο, σε έναν δήμο, καλύπτονται από τον Ολυμπιακό. Ο Ολυμπιακός ήταν το "υπουργείο" για τον Πειραιά. Υπάρχουν επιστολές εργατικών σωματείων προς την ομάδα που ζητούν να παρέμβει στο θέμα της ανεργίας, να οργανώσει συσσίτια για ανθρώπους που πεινάνε!». Αυτά δείχνουν τον ευρύτερο κοινωνικό του ρόλο σε μια απογυμνωμένη πόλη. Η σχέση αντιπαλότητας της Αθήνας με τον Πειραιά ενισχύεται.
 
«Επίσης, το σύνθημα που έχουν λανσάρει και φωνάζουν οι οπαδοί του Ολυμπιακού "Ετσι γ... ο Πειραιάς" βγάζει την πόλη ως υποκείμενο και υποδηλώνει την απόλυτη ταύτιση της πόλης με την ομάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ολυμπιακός είναι η μόνη ομάδα που στον ύμνο της αποκαλεί τις άλλες ομάδες εχθρούς! Αυτό δεν σημαίνει ότι έχει σχέση με τα σημερινά φαινόμενα βίας», σημειώνει ο κ. Τσοκόπουλος. «Εκείνη την εποχή υπήρχε μια δυναμικότητα και μια επιθετικότητα. Δεν σήμαινε ότι σπάγανε βιτρίνες, αλλά ότι τα έδιναν όλα στο παιχνίδι. Γιατί; Για να τιμήσουν τον Ολυμπιακό, τον Πειραιά, την πόλη τους, που ήταν αδικημένη, και να τη δοξάσουν στην Ελλάδα, να την κάνουν πρότυπη πόλη μέσω της ομάδας. Αυτή η πραγματικότητα δεν έχει πάψει να ισχύει. Από τις αρχές του αιώνα ως σήμερα εξακολουθεί να είναι στη σκιά της Αθήνας και σε μόνιμη κρίση. Δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει ο Πειραιάς».
Αν όλα αυτά όμως ερμηνεύουν τη δημοτικότητα του Ολυμπιακού στους Πειραιώτες, πώς μπορεί να εξηγηθεί το ότι η ομάδα έχει πλήθος οπαδών σε όλη την Ελλάδα; Κατά τον κ. Τσοκόπουλο, «ο Ολυμπιακός, ενώ υπήρξε μέσα στο σύστημα το κυρίαρχο, συμβολικά έμενε στη συνείδηση του κόσμου έξω από αυτό, εναντίον του συστήματος, το οποίο εκφράζει στις συνειδήσεις ο Παναθηναϊκός. Οι επαρχιακές πόλεις της Ελλάδας, οι οποίες δεν είχαν την ανάπτυξη του Πειραιά, άρα τις προϋποθέσεις μιας μεγάλης δυναμικότητας, βρέθηκαν τσαλακωμένες από την Αθήνα και ήταν ανοιχτές να δεχθούν τον Ολυμπιακό και τον Πειραιά ως σύμβολο κατά της αθηναϊκής ηγεμονίας, που τις είχε συνθλίψει οικονομικά και κοινωνικά. Αυτό μπορεί να ερμηνεύσει το γεγονός ότι ο Ολυμπιακός είναι τόσο δημοφιλής σε όλη την Ελλάδα. Ο άνθρωπος που ζει στη Λαμία, στα Τρίκαλα, στην Τρίπολη μπορεί να βλέπει συμβολικά στον Ολυμπιακό αυτόν τον φορέα που αντιμάχεται, ταπεινώνει τον αθηναϊκό υδροκεφαλισμό». Επίσης, έτσι ερμηνεύει τη δημοτικότητα της ομάδας στους Ελληνες του εξωτερικού. Οι μετανάστες ανήκουν στα φυσικά στρώματα που ακολουθούν τον Ολυμπιακό, άνθρωποι που αναγκάστηκαν να φύγουν από την τακτική του οργανωμένου κράτους που εκπροσωπούσε η Αθήνα και με την οποία έχει ταυτιστεί ο Παναθηναϊκός. «Οι οπαδοί του Ολυμπιακού είναι πολύ πιστοί. Ακολουθούν την ομάδα, τη στηρίζουν ακόμη και στις άσχημες στιγμές της. Οι οπαδοί του Παναθηναϊκού έχουν μια αριστοκρατική νοοτροπία, δεν είναι τόσο κοντά στην ομάδα και είναι αυτοί που πιο εύκολα αποχωρούν στις δύσκολες στιγμές, αδειάζουν τα γήπεδα. Λένε συχνά: "Δεν είμαστε άκριτα υποστηρικτές όπως οι άλλοι"».
Διαφορετική είναι η άποψη του δημοσιογράφου κ. Πάνου Γεραμάνη για την τεράστια απήχηση που έχει ο Ολυμπιακός σε όλη την Ελλάδα αλλά και για τους πειραιώτες οπαδούς της ομάδας. «Και πριν και μετά τον πόλεμο ο Ολυμπιακός, με βαθιές ρίζες σε όλες τις κοινωνικές τάξεις του Πειραιά και πολύ περισσότερο ζυμωμένος με το λαϊκό στοιχείο, αντλεί τους φιλάθλους του από όλο το κοινωνικό γίγνεσθαι. Οι μεσοαστοί ενώθηκαν και συνυπήρξαν με τους μικροαστούς αλλά και με κάθε είδους λαϊκό στοιχείο (εργάτες του ΟΛΠ και εργοστασίων των επιχειρήσεων "Ρετσίνα" και άλλοι εργαζόμενοι στη Λεύκα, στην Πειραϊκή, στη Φρεαττύδα, στην Παλαιά και Νέα Κοκκινιά ­ Νίκαια). Ηταν άνθρωποι του μεροκάματου που ανάμεσα στις άλλες αναζητήσεις και οράματα είχαν πιστέψει στον Ολυμπιακό, τον οποίο έβλεπαν ως μέσο όχι μόνο ψυχαγωγίας αλλά και κάποιου οράματος - στοιχείου κοινωνικής ανέλιξης. Με όλους όμως αυτούς τον Ολυμπιακό στήριξαν και εφοπλιστές όπως ο Ευτύχιος Γκούμας, ο Γουλανδρής, που χρημάτισε και πρόεδρος της ομάδας, ο Νομικός, ο Χανδρής, ο Λιβανός κ.ά.».
Από τη μια, υπήρχαν οι Ανδριανόπουλοι ­ στοιχεία της μεσοαστικής τάξης (μικροεπιχειρηματίες, βιοτέχνες) ­ που αποτέλεσαν το βασικό στήριγμα της γέννησης, της ανάπτυξης και της ανάδειξης του Ολυμπιακού σε μεγάλη ποδοσφαιρική κατ' αρχήν δύναμη. Από την άλλη, όμως, είναι χαρακτηριστικό ότι προτού δοθεί το προσωνύμιο «γαύροι» στους φιλάθλους του Ολυμπιακού και γενικά στους Ολυμπιακούς (παίκτες, παράγοντες), τους αποκαλούσαν μαουνιέρηδες. Ο τραγουδιστής Στράτος Παγιουμτζής, για παράδειγμα, ήταν εργάτης στον ΟΛΠ, κοιμόταν στη βάρκα του και το όνομά του συνδέθηκε με τον ύμνο του Ολυμπιακού.
Οσον αφορά την πανελλαδική φήμη της ομάδας και τους πολλούς οπαδούς που απέκτησε σε όλη την Ελλάδα, ο κ. Γεραμάνης πιστεύει ότι «ο Ολυμπιακός έγινε ένα είδωλο με τις αλλεπάλληλες επιτυχίες». Από την εποχή με τους Λούβαρη, Μαλέβρη, Κορσιάνο, Βάζο, Κουράντη, Χριστόπουλο, Πολίτη ως την πρώτη μεταπολεμική ενδεκάδα που δημιούργησε τον λεγόμενο «Θρύλο». Η μεγάλη ομάδα απέκτησε οπαδούς σε όλη την Ελλάδα. Η περίοδος 1949-1959 έχει καταγραφεί ως «η δεκαετία του θρύλου» με έξι πρωταθλήματα και ισάριθμα Κύπελλα, με την ομάδα να αποτελείται από τους Κουρουκλάτο, Καραπατή, Θεοδωρίδη (τερματοφύλακες), Ρωσίδη, Ξανθόπουλο, Σούλη, Γερμενή, Κοτρίδη, Μπέμπη, Ιωάννου, Δαρίβα, Δρόσο, Μινάρδο, Βασιλείου, Πολυχρονίου, Μουστακλή, Υφαντή και Καραφουλίδη.
«Επίσης ο Πειραιάς, ως λιμάνι και μάλιστα το μεγαλύτερο της χώρας, στο οποίο έφταναν ναυτικοί από τη νησιωτική Ελλάδα αλλά και ταξιδιώτες από όλη τη χώρα, διαμόρφωσε στη συνείδηση της άλλης Ελλάδας ότι ο Ολυμπιακός εκφράζει κομμάτι του και πολλοί έγιναν φίλαθλοι μέσα από αυτή την επαφή, καθώς σε όλο τον Πειραιά υπήρχε ο Ολυμπιακός, ακόμη και στην κακόφημη Τρούμπα». Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά των οπαδών του Ολυμπιακού είναι η προσήλωση στην ομάδα. «Οι οπαδοί του Ολυμπιακού ποτέ δεν τον εγκατέλειψαν. Οπως σήμερα, που μετά από πολλά χρόνια ο Ολυμπιακός γίνεται πρωταγωνιστής και στον αγωνιστικό χώρο, αλλά δεν έπαψε ποτέ να είναι στην κερκίδα. Το ίδιο όπως το 1959, όταν η ομάδα Θρύλος, που είχε έξι Κύπελλα και έξι πρωταθλήματα, βρέθηκε έξι χρόνια χωρίς πρωτάθλημα, οι φίλαθλοι του Ολυμπιακού όχι απλώς στάθηκαν, αλλά στήριξαν την ομάδα που κλονιζόταν επί εξίμισι χρόνια».


ALEX WEB RADIO/TV